Doorbreek het taboe: u kunt iets doen aan bekkenbodemklachten

De Margriet, 26-6-2003

Pijn bij het vrijen, urineverlies, een moeilijke stoelgang…..

Incontinentie, pijn bij het vrijen, een moeilijke stoelgang; het hangt allemaal samen met de conditie van de bekkenbodem. Maar om daar nu openlijk over te praten….. Dit soort klachten komen echter veel voor. De hoogste tijd dus voor het laatste bekkenbodemnieuws.

Hoe ontstaan bekkenbodemklachten?
In het bekken liggen de blaas, plasbuis, baarmoeder, vagina en endeldarm. De bekkenbodem is een spier en bindweefsel, die de organen op z’n plaats houdt en ondersteunt. Als die spier te strak is aangespannen of juist te slap, kunnen er problemen ontstaan met de organen. Die verzwakking of juist het te gespannen zijn van de bekkenbodem komt door beschadigingen door bijvoorbeeld een bevalling, zwaar lichamelijk werk of jarenlang verkeerd plasgedrag. Ook leeftijd is een belangrijke factor. Vanaf de overgang kunnen bekkenbodemklachten verergeren.

De problemen die met het bekkenbodem te maken hebben:

Urineverlies
Vaak wordt gedacht dat incontinentie alleen bij oudere vrouwen voorkomt. Het tegendeel is waar. Er zijn twee soorten urineverlies: de inspannings- of stress incontinentie waarbij men urine verliest tijdens het lachen, niezen of sporten. Hierbij is de afsluitfunctie van de plasbuis onvoldoende. Dit kan komen door beschadiging van de ondersteuning van de plasbuis, maar ook door onvoldoende of te laat aanspannen van de bekkenbodemspieren. Aandrangincontinentie is verlies van urine na aandrang om te plassen. Vrouwen met deze vorm van incontinentie verliezen al (veel) urine voordat zij het toilet kunnen bereiken. Meestal wordt dit probleem veroorzaakt door een te actieve blaasspier. Dat kan het gevolg zijn van een blaasontsteking, maar ook kan een verkeerd plasgedrag door een te veel aangespannen bekkenbodemspier een rol spelen.

Overactieve blaas
Ongeveer 1 op de 10 vrouwen heeft wel eens last van een overactieve blaas. Dit betekent dat je heel vaak, meer dan zeven keer op een dag of meer dan één keer per nacht, naar de wc moet. Het kan ook zijn dat je niet kan plassen maar wel een sterke aandrang voelt.

Pijn bij het plassen
Pijn bij het plassen komt bij 5 tot 10% van de vrouwen voor. Vaak is een blaasontsteking de oorzaak, maar ook door andere afwijkingen in en om de blaas kan plassen pijnlijk zijn.

Terugkerende blaasontsteking
Een blaasontsteking kan heel hardnekkig zijn en lijkt soms nauwelijks nog te reageren op antibiotica. Dan kan het zijn dat er meer problemen zijn in het bekkenbodemgebied dan alleen een infectie.

Moeizame stoelgang
Minder dan drie keer per week ontlasting en daarbij last hebben van verstopping. Dat zijn de belangrijkste kenmerken van een moeilijke stoelgang. Ongeveer 30% van de vrouwen heeft één of meer van deze symptomen. Een moeilijke stoelgang hóeft niet veroorzaakt te worden door een bekkenbodemprobleem. Het voedingspatroon of afwijkingen in de darm kan ook invloed hebben op de stoelgang.

Ontlastingverlies
Verlies van ontlasting komt bij 7% van de volwassen vrouwen voor. De oorzaak kan een slecht afsluitende kringspier zijn, maar bijvoorbeeld ook een weinig gevoelige endeldarm en/of verzakking van de endeldarm. Ook hier speelt het voedingspatroon een rol.

Vaginale verzakking
Ongeveer 25% van de volwassen vrouwen krijgt te maken met de gevolgen van een vaginale verzakking. Het kan daarbij gaan om verzakking van de vaginavoorwand (met daarachter de blaas) of –achterwand (met daarachter de endeldarm), van de baarmoeder of van de dunne darm.

De overgang en de menopauze
De veranderende hormoonspiegel tijdens de overgang en menopauze heeft invloed op de kwaliteit van het bindweefsel van het bekkenbodem. Daardoor kan deze steeds minder ondersteuning bieden.

Pijn bij het vrijen
Pijn bij de geslachtsgemeenschap komt vaak voor. Het kan gaan om pijn bij de ingang van de vagina maar ook dieper in de buik. Pijn bij de ingang heeft vaak te maken met een te gespannen bekkenbodemspier.

Om verwarring te voorkomen: bekkeninstabiliteit is een probleem dat nauwelijks met de bekkenbodem samenhangt. Bekkeninstabiliteit heeft met botten en gewrichten te maken. Er is nog veel onduidelijkheid over. Een goede diagnostiek, en daarmee ook een behandeling, is er tot op heden niet.

Al deze problemen hebben dus op een bepaalde manier met de bekkenbodem te maken. En omdat de organen die op de bekkenbodemspier rusten dicht bij elkaar liggen, komt het niet zelden voor dat combinaties van klachten tegelijkertijd optreden. Iemand die bijvoorbeeld pijn bij het vrijen heeft, heeft vaak ook last van verstopping. En zo heeft 75% van de vrouwen, die problemen hebben met de stoelgang, ook last van urineverlies.
Bekkenbodemklachten zijn bijna nooit gevaarlijk, maar wel heel vervelend. De invloed op het sociale leven is vaak heel groot. Soms is een normaal, actief leven leiden onmogelijk. Voor wie bijvoorbeeld heel vaak moet plassen of per ongeluk urine verliest, kan een eenvoudig bezoekje aan een bioscoop bijvoorbeeld al heel vervelend zijn. En wat te denken van pijn bij het vrijen? Het kan uitmonden in enorme relatieproblemen. Allemaal redenen om het er niet zomaar bij te laten zitten. Toch is het voor veel vrouwen het moeilijk om over bekkenbodemproblemen te praten en vaak wordt door vrouwen in de overgang gedacht dat het er allemaal bij hoort. Alsof je ermee moet leren leven. Maar dat hoeft niet, want het overgrote deel van de bekkenbodemklachten zijn goed te behandelen. Dat betekent niet dat deze altijd voorgoed verdwijnen, maar wel flink verminderen en dat het leven een stuk prettiger wordt.

De behandeling
Voor elk probleem is er wel een behandelmogelijkheid en vaak wel meerdere. De methodes variëren van medicijnen en bekkenbodemoefeningen tot operatieve ingrepen en psychotherapie. Voor de juiste behandeling is het belangrijk dat u weet welke weg u moet bewandelen. Natuurlijk gaat u als u klachten heeft het eerst naar uw huisarts. Maar wanneer deze u naar huis stuurt met een pak incontinentieluiers als u urineverliesproblemen heeft, dan moet u hem of haar misschien vragen of u doorverwezen mag worden naar een gespecialiseerde bekkenfysiotherapeut. Hij of zij kan u leren om uw bekkenbodemspieren goed te gebruiken. Voor verder onderzoek kunt u terecht bij een medisch specialist, zoals gynaecoloog of uroloog. 

Alantvrouw
Alant Vrouw is het eerste Medisch Centrum in Nederland dat volledig gespecialiseerd is in de behandeling van bekkenbodem- en overgangsklachten. Alant Vrouw werkt nauw samen met het UMC in Utrecht. Wat Alant kenmerkt is hun intergrale aanpak. Alle klachten worden in samenhang bekeken. Klachten aan de blaas, vagina en endeldarm hangen immers vaak met elkaar samen. Daarom wordt een cliënt bij Alant Vrouw begeleid door een team van (para) medische specialisten: een gynaecoloog, uroloog, psycholoog/seksuoloog, bekkenbodem- fysiotherapeut, incontinentieverpleegkundige en een arts die gespecialiseerd is in overgangsklachten. De behandeling kan dwars door verschillende disciplines heenlopen. Iemand met plasproblemen kan bijvoorbeeld behandeld worden door een gynaecoloog én een fysiotherapeut, of bijvoorbeeld door een uroloog én een psycholoog. Doordat het centrum zich concentreert op deze problemen en alle faciliteiten biedt –van diagnose tot behandeling- werkt het zonder wachttijden.
De huisarts of specialist kan u doorverwijzen naar Alant Vrouw. 

Marie-Louise van Echteld (32) heeft een vriend, is eigenaresse van een manege. Sinds een paar jaar heeft Marie-Louise last van incontinentie.

Marie-Louise: “Dat ik nog leef is al heel wonderlijk, dus wil ik niet moeilijk doen over mijn incontinentieproblemen. Maar vervelend is het wel. In september 1999 kreeg ik een flinke griep. Ik kreeg hele hoge koorts en de spierkracht verdween uit mijn onderlichaam. Ik heb een lange tijd in het ziekenhuis op de intensive care gelegen, waar bleek dat een streptokok mijn ruggenmerg had geïnfecteerd. Mijn onderlichaam was verlamd en ik had dus ook geen controle over mijn blaas en kringspieren. Het leek erop dat ik nooit meer zou kunnen lopen, maar beetje bij beetje kreeg ik mijn spierkracht terug. Ik had zo’n overlevingsdrang dat ik mijn uiterste best deed om weer beter te worden. Langzaam knapte ik op, maar plassen kon ik nog steeds niet, daarvoor had ik een catheter. Via acupuncturist en bekkenbodemspecialist kwam ik vorig jaar terecht bij een gynaecoloog, die me doorverwees naar een uroloog. Ondertussen was ik van de catheter af en had ik steeds aandrang. Bij mij had dat te maken met de zenuwaansturing van de blaas en darm. De bekkenbodem speelt wel een centrale rol bij blaasproblemen maar, de oorzaak hóeft er dus niet te liggen. Daarom is het ook zo belangrijk dat meerdere specialisten naar je kijken. Over twee weken moet ik terugkomen bij de uroloog en wordt er bekeken welke behandeling voor mij het beste zal werken. Of er wordt een zenuwsimulator aangebracht of er wordt Botox in de blaas gespoten, waardoor de spieren rondom de blaas tijdelijk worden stilgelegd en de aandrang minder wordt. Het is afwachten, maar ik hoop natuurlijk dat het goed komt. Want ook al ben ik blij dat ik weer gezond ben, het is geen pretje als je drie keer op een dag je paardrijbroek uit moet trekken omdat je het niet hebt op kunnen houden. Ook zal ik blij zijn wanneer ik tijdens het winkelen met mijn vriendinnen niet meer haastig een wc in hoef te duiken.”

Marty de Graeve-van Benten (51), getrouwd en net opgehouden met haar baan als managementassistente, kreeg een paar jaar geleden pijn bij het vrijen.

Marty: “Het begon ongeveer in 1997. Ik zat al een tijdje niet lekker in m’n vel, ik werkte te hard en ging ook niet meer met mijn man naar bed, omdat het vrijen pijn deed. Uiteindelijk bleek ik een burn-out te hebben. Heel vervelend, maar als die diagnose is gesteld, begrijp je je klachten beter. Dat ik pijn had bij het vrijen weet ik dus ook aan die burn-out. Ik knapte langzaam maar zeker op, maar toch bleef de pijn bij het vrijen. Ik vond dat heel vervelend, vooral voor mijn man. Terwijl hij juist helemaal niet moeilijk deed. Ik snapte niet waar het aan lag. Ik had nooit klachten gehad bij het vrijen. Ik had het er wel met een vriendin over, maar die kon me natuurlijk niet helpen. Ik ben een keer bij een gynaecoloog terecht gekomen, die me onderzocht met een wattenstaafje en dat deed al heel veel pijn. Ik ben een paar keer bij haar geweest, maar door ziekte stopte zij met werken, waardoor er weer tijd overheen ging zonder dat er iets verbeterde. Afgelopen jaar ben ik via de huisarts bij een seksuologe terecht gekomen. Zij was verbonden aan Alant Vrouw. Mijn man en ik hadden met haar een intakegesprek waarbij ook een arts aanwezig was, die mij onderzocht en vertelde dat ik een te gespannen bekkenbodemspier had. Hij vertelde dat ze me bij Alant Vrouw goed zouden kunnen helpen. Sinds januari dit jaar ga ik naar een bekkenfysiotherapeut bij Alant Vrouw, bij wie ik via oefeningen leer de bekkenbodemspieren te ontspannen. Eerst weet je niet eens om welke spieren het gaat. Door met de duim te voelen heeft ze me geleerd waar het bekkenbodem zit en hoe ik hem kan aan- en ontspannen. Met behulp van een klein apparaatje kan ze ook de spierspanning meten. Inmiddels is mijn bekkenbodem veel minder gespannen en ik heb voor het eerst sinds 7 jaar weer zonder pijn kunnen vrijen! Die oefeningen helpen dus echt. Je moet er wel even de tijd voor nemen, maar ik heb het er graag voor over.”

Iris Hol-Boers (59) is getrouwd, moeder en fulltime onderwijzeres op de basisschool. Iris had klachten vanwege een vaginale verzakking.

Iris: ”Vijf jaar geleden kreeg ik last van huidirritatie tussen mijn benen, maar stelde een bezoek aan de huisarts uit. Uiteindelijk ben ik toch gegaan en werd ik doorverwezen naar de gynaecoloog. Ik bleek een baarmoederverzakking te hebben, die druk uitoefende op mijn blaas. Vandaar dat ik ook problemen had met het naar de wc gaan. De gynaecoloog stelde een zware buikoperatie voor waarbij de baarmoeder en blaas vastgezet zouden worden. Omdat ik een half jaar uit de running zou zijn, besloot ik om de operatie niet te laten doen. Vorig jaar werd ik moe en ik had een zwaar gevoel in mijn onderbuik. Maar omdat ik het druk had met andere dingen, stelde ik een afspraak met de gynaecoloog uit. Afgelopen februari zakte mijn baarmoeder nog verder naar beneden, met bloedingen als gevolg. Toen moest ik wel. Het voordeel van het uitstellen van deze operatie was dat het nu niet meer een zware buikoperatie meer zou worden. De technieken zijn nu heel anders. Via de vagina en twee sneetjes bij het schaambeen kon de baarmoeder vastgezet worden op de rand van de bekkenbodem. Verder is er een bandje om de blaas (TVT) geplaatst dat de urinebuis nu ondersteunt. De eerste keer dat ik na de ingreep ging plassen, wist ik niet wat me overkwam. Ik vond het gewoon fantastisch. Opeens besefte ik dat ik al die jaren nooit meer gewoon had geplast. Op school ging ik al helemaal niet. Meestal ging ik ‘s nachts mijn bed uit om naar de wc te gaan omdat het plassen dan het beste ging. Nu denk ik: had ik nou maar niet zo lang met die operatie gewacht. De ingreep viel enorm mee. Ik ben thuis rustig aan het herstellen en wil het nieuwe schooljaar weer lekker enthousiast voor de klas staan. Ik heb er heel veel zin in.”

tekst: wies verbeek, m.m.v. dr. Huub van der vaart, gynaecoloog en medisch directeur van alant vrouw